Fragment publikacji pt. "Początki Szkoły w Kolonii Warszawskiej"(str. 21-27)
autorstwa Pawła Pawłowskiego z Borkowizny
Książka dostępna jest w Gminnej Bibliotece Publicznej w Niedrzwicy Dużej.
Geneza i rozwój szkoły
Zorganizowane szkoły na terenie gminy Niedrzwica rozpoczynały swoją działalność w 1915 roku. Wcześniej nauczanie było wspierane przede wszystkim przez duchowieństwo, organistów, a także ludzi współpracujących z właścicielami majątków. Były to szkoły, które kształciły na poziomie elementarnym, bez zasadniczego wsparcia ówczesnych władz. Nieliczni mieszkańcy, którzy posiedli umiejętności czytania i pisania, prowadzili ochronki często finansowane ze składek zainteresowanych mieszkańców. Tajne komplety, z wykładowym językiem polskim, były myły mało liczne – maksymalnie 15 osób. Zapewniały one tylko skromne warunki nauki w chłopskich domach1. W Okresie trzech następnych lat potrzeba edukacji, a także znaczące zmiany polityczne (m.in. bardziej liberalne podejście Austriaków) doprowadziły do istotnych przekształceń w szkolnictwie. W Niespełna rok po odzyskaniu niepodległości i upaństwowiona działalność oświatowa rozpoczęła nowy okres w edukacji w różnych zakątkach gminy. Na terenie Niedrzwicy działało 11 szkół2.
Zatwierdzenie klasyfikacji 1928/1929, APL, Akta Publicznej Szkoły Powszechnej w Warszawskiej Kolonii.
Początki szkoły w Kolonii Warszawskiej najprawdopodobniej sięgają lat 1916-1917. Formalnie jej początek datuje się na 1917 rok. Arkusz ocen, wtedy "Księga Główna", został założony na początku roku szkolnego 1917/1918. Stąd wiadomo, że do szkoły uczęszczało 31 uczniów oraz to, że część z nich nie otrzymała promocji do następnej klasy. Promowanie ucznia odnotowywano zwięźle: uczeń jest uzdolniony do następnej klasy lub nie. Oceny wystawiano po drugim semestrze. Kolejną informacją w księdze była ocena opisowa ze sprawowania, pilności ora porządku. Tak więc o zachowaniu możemy przeczytać: dobre, chwalebne, pilność mała lub wytrwała, porządek - naganny, zadowalający lub wzorowy. Potrzeba kształcenia wynikała m.in. z ówczesnej sytuacji polityczno-militarnej. Mieszkańcy prosili o prowadzenie edukacji (nauczanie) Feliksa Banasiewicza, który nie był nauczycielem mianowanym przez władze oświatowe, ale cieszył się estymą i znał wartość edukacji. Naukę pobierano w jego domu na styku miejscowości Borkowizny oraz Warszawiaków. Współcześnie zabudowania są własnością państwa Ziębów. F. Banasiewicz urodził się 26 listopada 1879 roku3. Jego rodzice - Wojciech i Katarzyna - przybyli z Długowoli, powiat Grójec4. Feliks był aktywnym działaczem społecznym, pełnił m.in. funkcje sołtysa i ławnika w sądzie w Bełżycach. Zaradność i jego skuteczne zabiegi o szkołę na prowincji zaowocowały wspólnotą, która dała początek dzisiejszej placówce. Niewątpliwie jego znajomość z ówczesną elitą pomogła lokalnej społeczności w tych działaniach.
Na podstawie materiałów wraz z Kosińskim, Majewskim i Władysławem Wyszkowskim (pierwszym kierownikiem szkoły w Niedrzwicy Dużej oraz sekretarzem Dozoru Szkolnego w latach 1919-1922) na wniosek Opieki Szkolnej5 (w której musiał być osobą funkcyjną) zobowiązali się do zweryfikowania, czy fundusze przeznaczone na funkcjonowanie szkół były rzeczywiście wydatkowane zgodnie z interesem społecznym, czyli tylko na cele szkolne6. Ponadto w aktach Urzędu Gminy Niedrzwicy z 1919 roku F. Banasiewicz znajduje się na liście osób udostępniających izbę na potrzeby szkoły. W budżecie szkolnym figuruje kwota 600 zł za udostępnienie mieszkania. F. Banasiewicz był niewątpliwie inicjatorem działań na rzecz pierwszej szkoły w Kolonii Warszawskiej. Okoliczni mieszkańcy mówili, że chodzili do "szkoły Banasiewicza". Według relacji Kazimierza Janczaka jego najstarszy brat Wacław w 1921 roku na pewno uczył się u Banasiwiczów8. F. Banasiewicz był nie tylko zaangażowany w rozwój oświaty na tym terenie - wspólnie z małżonką Antoniną (z domu Palczewska, urodzoną w 1878 roku)9 tworzyli rodzinę zastępczą dla pięciorga dzieci, dając im wychowanie oraz wykształcenie. Państwo Banasiewiczowie byli bezdzietni10.
Metryka - Szkoła Powszechna w Kolonii Warszawskiej, pierwszy wpis 1910 (data urodzenia), Archiwum Szkoły Podstawowej w Warszawiakach.
Przewodniczący Dozoru Szkolnego ks. Stefan Galusiński, bezsprzecznie zaangażowany w pracę na rzecz krzewienia edukacji w Niedrzwicy, powołał Komisję Kontrolną, która miała na celu sprawdzenie, czy suma objęta budżetem na 1918 rok została właściwie wydatkowana na cele szkolne11. W pracach komisji brał udział zasłużony członek społeczności Kolonii Borkowizny i Kolonii Warszawskiej F. Banasiewicz. Komisja z 28 stycznia 1919 roku sprawdziła całą rachunkowość za mijający rok. Jednym z jej wniosków było stwierdzenie, iż wpłaty z sum szkolnych będą wydawane wyłącznie za pokwitowaniem (w materiałach jest mowa o podpisie kontrasygnowanym).
Wspomniane wcześniej Opieki Szkolne były zobowiązane do prowadzenia metryk, które zawierały wykaz dzieci w wieku szkolnym: imię i nazwisko, płeć, rok/dzień/miesiąc urodzenia, wyznanie oraz adres zamieszkania dziecka, dane osobowe jego rodziców lub opiekunów, informację o miejscu pobierania nauki, szkołę, do której uczęszczał w obwodzie lub w domu ect.12 Spis uczniów w wieku szkolnym instytucje te otrzymywały corocznie od wójta. W archiwum szkolnym zachowała się Metryka - Szkoła Powszechna w Kolonii Warszawskiej zawierająca spis dzieci urodzonych od 1910 roku. Materiały zawierają podstawie informacje, które były potrzebne szkole do wpisania dziecka na listę uczniów. Za niezapisanie dziecka do szkoły Dozór Szkolny mógł nałożyć na rodziców albo opiekunów karę pieniężną lub karę aresztu.
1 J. Głąbowa, Dzieje i losy ludzi wsi Niedrzwica Kościelna w okresie międzywojennym, Towarzystwo Przyjaciół Niedrzwicy Kościelnej, Wojewódzki Ośrodek Kultury w Lublinie, Lublin 2003, s. 57.
2 M. Kosidło, Niedrzwica Duża jakiej nie zamy. Z dziejów przedwojennej wsi, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Niedrzwickiej, Niedrzwica Duża 2017, s. 67
3 Akta Parafialne, Parafia św. Bartłomieja Apostoła w Niedrzwicy Kościelnej.
4 Tamże.
5 Przy każdej szkole tworzono Opieki Szkolne. APL, Inspektorat Szkolny w Lublinie (Powiatowy), Akta Publicznej Szkoły Powszechnej w Warszawskiej Kolonii, sygn. 364.
6 APL, Akta Gminy w Niedrzwicy, O szkołach (1919), sygn. 97.
7 Tamże, sygn. 6, k. 17.
8 Ustna relacja Kazimierza Janczaka z dnia 14.03.2017 r.
9 Akta Parafialne, Księgi metrykalne, Parafia św. Bartłomieja Apostoła w Niedrzwicy Kościelnej.
10 Ustna relacja Kazimierza Janczaka z dnia 14.03.2017 r.
11 J. Głąbowa, Dzieje i losy..., s. 96-102.
12 Metryka - Szkoła Powszechna w Kolonii Warszawskiej, Archiwum Szkoły Podstawowej w Warszawiakach.
